Lohgarh Jang Dushmani di Shuruwat

ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਸਾਗਾ (ਭਾਗ-1): ਰਣਜੀਤ ਨਗਾਰੇ ਦੀ ਗੂੰਜ ਅਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ - ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ

ਲੇਖਕ: [ਤੁਹਾਡਾ ਨਾਮ/ਵੈੱਬਸਾਈਟ] | ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸਮਾਂ: 10 ਮਿੰਟ

ਭੂਮਿਕਾ: ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ

ਇਤਿਹਾਸ ਅਕਸਰ ਜੰਗਾਂ ਦੀ ਤਰੀਕ ਅਤੇ ਜਿੱਤ-ਹਾਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਜੰਗ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1700 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਦੀ ਜੰਗ ਅਤੇ ਮਸਤ ਹਾਥੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ "ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ" ਵਾਲੀ ਵਿਵਸਥਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਦੀ "ਬੇਗਮਪੁਰਾ" (ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਵਾਲਾ ਸਮਾਜ) ਵਾਲੀ ਸੋਚ ਸੀ।

ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਬਰੀਕ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

 

1. ਰਣਜੀਤ ਨਗਾਰਾ: ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 'ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ' (Sovereignty) ਦਾ ਐਲਾਨ

ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਗਾਰਾ ਵਜਾਇਆ ਅਤੇ ਰਾਜੇ ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਗਏ। ਪਰ ਇਸਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸੀ।

(ੳ) ਨਗਾਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਬਣਤਰ (Architecture of the Drum)

ਸੰਨ 1684 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਸੇਵਕ ਦੀਵਾਨ ਨੰਦ ਚੰਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਗਾਰਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।

·         ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ: ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਇਸ ਨਗਾਰੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਮੋਟੀ ਚਮੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਇਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਹੋਈ ਦੂਰ ਤੱਕ ਜਾਵੇ।

·         ਨਾਮਕਰਨ: ਇਸਦਾ ਨਾਮ "ਰਣਜੀਤ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ - ਰਣ (ਜੰਗ) ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ "ਜੰਗੀ ਰੂਹ" ਫੂਕਣ ਲਈ ਸੀ।

(ਅ) ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮਾਇਨੇ (Political Significance)

ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੁਗਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ:

1.    ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣਾ

2.    ਕਲਗੀ ਲਗਾਉਣੀ

3.    ਨਗਾਰਾ ਵਜਾਉਣਾ ਇਹ ਤਿੰਨ ਕੰਮ ਸਿਰਫ਼ "ਤਾਜਪੋਸ਼ ਰਾਜਾ" ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਇਹ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਨਗਾਰੇ 'ਤੇ ਚੋਟ ਮਰਵਾਈ, ਤਾਂ ਇਹ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ "ਸਮਾਨੰਤਰ ਸਰਕਾਰ" (Parallel Government) ਦਾ ਐਲਾਨ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਲਈ ਇਹ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਹੋਰ "ਸੱਚਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹ" ਕਹਾਵੇ ਅਤੇ ਨਗਾਰੇ ਵਜਾਵੇ।

 

2. ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ (The Geo-Political Tension)

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਸੀ।

·         ਕਹਿਲੂਰ ਰਿਆਸਤ: ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਕਹਿਲੂਰ (ਬਿਲਾਸਪੁਰ) ਦੇ ਰਾਜੇ ਤੋਂ ਮੁੱਲ ਖਰੀਦੀ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਇਸ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ।

·         ਮਾਲਕੀ ਦਾ ਰੇੜਕਾ: ਭੀਮ ਚੰਦ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਉਸਦੀ ਰਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮੇਰੀ "ਪਰਜਾ" (Subject) ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਅਧੀਨ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

·         ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੱਖ: ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤਾਰਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ "ਗੁਰੂ ਦਾ ਚੱਕ" ਹੈ, ਇੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਹੁਕਮ ਚੱਲੇਗਾ, ਕਿਸੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਰਾਜੇ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਇਹ "ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ" (Sovereignty) ਭੀਮ ਚੰਦ ਦੀ ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਰੜਕਦੀ ਸੀ।

 

 

3. ਸਮਾਜਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ: ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਡਰ (The Socio-Economic Threat)

ਰਾਜਿਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਸਿਰਫ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਆਰਥਿਕ ਡਰ (Economic Fear) ਵੀ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

(ੳ) ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ 'ਲੇਬਰ ਫੋਰਸ' ਦਾ ਖਤਰਾ

ਪਹਾੜੀ ਸਮਾਜ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਤ-ਪਾਤ 'ਤੇ ਟਿਕਿਆ ਸੀ।

·         ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਸਫਾਈ, ਪਾਲਕੀ ਢੋਣ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕੰਮ ਨੀਵੀਂਆਂ ਜਾਤਾਂ (ਸ਼ੂਦਰਾਂ) ਕੋਲ ਸੀ।

·         ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ: "ਮਾਨਸ ਕੀ ਜਾਤ ਸਬੈ ਏਕੈ ਪਹਿਚਾਨਬੋ"।

·         ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਆ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ "ਸਿੰਘ" (ਸ਼ੇਰ) ਬਣ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਾਰਾਂ ਸਜਾ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰਾਂ ਫੜ ਲਈਆਂ।

ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ: ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਜ਼ੀਰਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਵਜ਼ੀਰ ਪਰਮਾ ਨੰਦ) ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ:

"ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਮੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਪਾਲਕੀ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਕਹਾਰ 'ਸਰਦਾਰ' ਬਣ ਗਏ, ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਸੇਵਾ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ? ਸਾਡਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਅਤੇ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।"

ਇਸ ਲਈ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ "ਜਮਾਤ" (Class) ਅਤੇ "ਐਸ਼" ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਬਣ ਗਈ ਸੀ।

(ਅ) ਧਾਰਮਿਕ ਹੰਕਾਰ 'ਤੇ ਸੱਟ

ਪਹਾੜੀ ਰਾਜੇ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਕ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਜਾਣਾ ਮਨ੍ਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ:

·         ਲੰਗਰ: ਇੱਕੋ ਪੰਗਤ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਰੰਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕਦੇ ਸਨ।

·         ਸੰਗਤ: ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠਣ ਦਾ ਹੱਕ ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।

ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਅਨੰਦਪੁਰ ਆਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ "ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਨਾ ਖਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਨਾ ਬਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।" ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸਦੀ ਮੰਗ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੇ ਰਾਜਪੂਤੀ ਹੰਕਾਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸੱਟ ਸੀ।

 

4. ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਫੌਜੀਕਰਨ: ਸੰਤ ਤੋਂ ਸਿਪਾਹੀ ਤੱਕ (Transformation from Saint to Soldier)

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਭਿਆਨਕ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਲਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਭਾਲੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗਾ।

(ੳ) ਹੋਲੀ ਤੋਂ 'ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ'

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ 'ਹੋਲੀ' ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ "ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ" ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

·         ਤਬਦੀਲੀ: ਹੁਣ ਸਿੱਖ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਸੁੱਟਦੇ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਦੋ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਨਕਲੀ ਜੰਗਾਂ (Mock Battles) ਲੜਦੇ ਸਨ।

·         ਅਭਿਆਸ: ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ, ਨੇਜ਼ੇਬਾਜ਼ੀ (Tent Pegging) ਅਤੇ ਘੋੜਸਵਾਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ।

(ਅ) ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ

ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ (ਖਾਸਕਰ ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਚੀਤੇ) ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।

·         ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦੇ।

·         ਇਹ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸੀ ਕਿ "ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਾਂ।"

ਇਸ ਫੌਜੀਕਰਨ (Militarization) ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਹੁਣ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ "ਫੌਜੀ ਛਾਉਣੀ" (Military Cantonment) ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

 

5. ਵਜ਼ੀਰ ਪਰਮਾ ਨੰਦ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ (The Evil Advisor)

ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤ (ਜਿਵੇਂ 'ਗੁਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰੰਥ') ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜਾ ਭੀਮ ਚੰਦ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਵਜ਼ੀਰ ਪਰਮਾ ਨੰਦ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹੱਥ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਭੀਮ ਚੰਦ ਦਾ ਮਨ ਕਦੇ ਨਰਮ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਪਰਮਾ ਨੰਦ ਕਹਿੰਦਾ:

"ਮਹਾਰਾਜ, ਜੇ ਅੱਜ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਨਾ ਰੋਕਿਆ, ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਪਰਜਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਾਨ (Tax) ਦੇਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਉਹ ਸਾਰੇ 'ਸਿੰਘ' ਬਣ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਰਾਜਾ ਨਹੀਂ ਰਹੋਗੇ।"

ਇਸ ਸਲਾਹ ਨੇ ਬਲਦੀ 'ਤੇ ਤੇਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

 

ਸਿੱਟਾ: ਬਾਰੂਦ ਦਾ ਢੇਰ ਤਿਆਰ ਸੀ

ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਰਿਆਸਤ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਇੱਕ "ਬਾਰੂਦ ਦੇ ਢੇਰ" ਵਰਗੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਚੰਗਿਆੜੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਚੰਗਿਆੜੀ ਬਣੀ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਆਇਆ "ਪ੍ਰਸਾਦੀ ਹਾਥੀ"।

ਪਹਾੜੀ ਰਾਜੇ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਬਹਾਨੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇਸ "ਨਵੀਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ" ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।